Хезмәт

Балтач районы

18+
2024 - Гаилә елы
Азьлане

«Чакара-2023» фестиваль бускель музъемын гурлаз

8-тӥ пӧсьтолэзе Марий Элысь Мари-Турек ёросысь Ӟаны Починка гуртын удмуртъёслэн вашкала кырӟан гуръёссыя «Чакара» улосвылкуспо фольклор фестивальзы ортчиз.

Та ужрад Ӟаны Починка черкогуртын ортчыны кулэ вал 2020 арын. «Камсьӧр удмуртъёс» огазеяськон сое радъяны Россиысь Президент фондысь грант но басьтыны быгатӥз вал. Но, жаляса верано, коронавирус вӧлмемен сэрен та ужрадэз ортчытыны луонлык ӧз кылды.

«Чакара» фестиваль Мари-Турек ёросысь «Гырон Быдтон» праздникен тупаз. Соин ик та кык шулдыръяськонъёс огазеямын вал. «Чакара» фестиваль котьку туж трос калыкъёсты люка, со сӥземын удмурт лулчеберетлы, вашкала калыклэсь фольклорзэ вӧлмытонлы. Та нимысьтыз ужрад удмуртъёслэсь сям-йылолъёссэс но уте, кылдытос уженызы (творчествоенызы) тодматэ, пӧртэм интыосын улӥсь удмуртъёсты огазея, эшъяськон кусыпъёсты кылдытэ но юнматэ.

Ӵукна ик куазь туж пӧсь луиз, но вань удмуртъёс яркыт буёлъёсын ворекъясь вашкала удмурт дӥсьёсын, чилясь, жин-жин вазись камалиосын дӥсяськемын вал. «Азьло ветлӥллям ук, бусыосын но вань комплектэн дӥсяськыса араллям но, кутсаллям но. Чидаллям, ужаллям, шуг-секытъёслы ӝожтӥськымтэзы. Соин ик ми понна пӧсь куазь шугъяськон ӧвӧл», — шуо асьме ёросысь лулчеберетъя юртъёсын но клубъёсын кивалтӥсьёс. Балтась ёросысь удмуртъёсты та фестивальын огъя кылдытэм фольклор коллектив возьматӥз. Татчы пыриськизы лулчеберетъя юртъёсын кивалтӥсьёс но мылкыд карисьёс. Пусйыны кулэ, Балтась но Карлыган удмуртъёс огъя фестивальлы дасяськыны азьвыл ик кутскизы ни: валче люкаськыса сюан обряд возьматыны луонлык кылдытӥзы.

Пумитан

«Чакара» фестивалез ортчытон понна карлыганъёс уйёссэс изьытэк потӥллям, лэся. Макем юн дасяськемын! Пумитазы куноосты турын бинетъёсын сылӥсь пиос: котькуд пырись куноез кызьпу вайёсын вуэн пазязы. Бератаз чылкыт мылкыдъёсын куноос мынӥзы чеберъям капка доры, татын карлыганъёс пумитазы вашкала удмурт сям-йылолъёсъя: нянен, сюкасен но пӧсятэмен. Лыктэм куноос-коллективъёс но пунэме ӧз кыле: асьсэлэн пумитан кырӟанъёсынызы соос но паймытӥзы. Ог-огзэс мылкыд карыса пумитамзы бере, куноос кошкизы сцена доры.

Кутскон

Туэ «Чакара» фестиваль ортчытӥськиз 15-тӥзэ. Юбилейной фестивале пыриськизы пӧртэм улосъёсысь но элькунъёсысь лыктэм куноос: Марий Элысь, Удмуртиысь, Башкортостанысь, Татарстанысь, Пермь шаерысь, Кировысь, Свердловскысь, Москваысь, Тюменьысь делегациос.

Ужрадлы кутскон сётӥзы Карлыган гуртысь но Балтась ёросысь удмуртъёс. Сцена вылын возьматэмын вал зэмос удмурт сюан обряд: вашкала сям-йылолъёсъя, калык дӥсьёсын, сюан арбериосын. Кызьы верамын ни вал, асьме ёросысь огъя люкаськем коллектив мылкыд карыса соглаш луиз та обрядэ пыриськыны. Учкисьёс понна ваньмыз зэмос сюан кадь адскиз: лыктэм куноос сцена вылэ тубыса, кубочуке кузьым тырыны ӧдъязы. Мари-Турек ёрослэн главаез но, Сергей Решетов, зэмос сюан шуыса малпам, егит кузпалъёслы кузьым но ваем. Дасьлыкез эскеронъёсын (репетициосын) кӧня дыр ӧз ке но дасяське, сцена вылын ваньмыз эшшо но яркытгес луиз, импровизациостэк но ӧз ортчы. Сюанчиос понна но зэмос удмурт сюан луиз: кырӟанъёсын, шулдыръяськонъёсын, куноосын. Ог ӝыны час пала кыстӥськем сюан йылол вань калыклэн сюлмаз кельшиз. «Сыӵе яркыт луоз шуыса ӧм но малпалэ. Вань калык малпаз, зэмос сюан мынэ шуыса. Главамы но, берло валэктэм бере гинэ валаз, со пуктэм сюан шуыса. Асьтэлэн шулдыръяськонъёсыныды юрттӥды милемлы фестивалез радъяны, со понна бадӟым тау шуэммы потэ. Азьланяз но таӵе ик зӥбыт кусыпъёсмы мед луозы вал», — шумпотэмзэ вера Наталья Юрьевна Иванова, Карлыган гуртысь лулчеберетъя юртлэн кивалтӥсез. (Наталья Юрьевна ик мылкыд ӝутӥсь луиз сюан йылолэз кык пӧртэм интыын улӥсь шошма удмуртъёслэн кусыпъёссы вылын возьматыны).

«Чакара» фестивалез усьтыны кыл сётэмын вал «Камсьӧр удмуртъёс» огазеяськонлэн кивалтӥсезлы Флюра Чибышевалы но Мари-Турек муниципал ёрослэн главаезлы Сергей Решетовлы.

«Та ужрад одно ик ортчытӥськыны кулэ вал. Таиз „Чакара“ фестиваль луиз юбилейной 15-тӥез. Тау кариськом Сергей Юрьевичлы таӵе фестивалез радъямзы понна. Туж секыт ожгар дыре но асьмеос адӟиськом шаермылэсь кужымзэ. Оскиськом: тушмонлы ум сётске, вань шуг-секытъёсты огазе люкаськыса вормыны быгатом. Шудо, таза мед улоды, сӥзисько бадӟымесь вормонъёс но азинлыкъёс тӥледлы», — пумитаз ваньзэсты Флюра Ахметовна.

«Ми туннэ пумитаськом удмуртъёслэн вашкала кырӟан гуръёссылы сӥзем „Чакара“ улосвылкуспо фестивалез. Туж шумпотӥсько вань калыкъёслэсь огазе луэмзэс, лыктэм куноослэсь пальышась ымныръёссэс адӟыны. Мари-Турек ёросын пӧртэм калыкъёс уло: удмуртъёс, бигеръёс, ӟучъёс, поръёс но мукетъёс. Ваньмы огазе тыршиськом, ужаськом, калыкъя ум висъяське. Кылдэм юанъёсты но котьку ӵошен сэрттӥськом-пертчиськом, соин ик эшлыко улӥськом. Пусъемын вал ини: секыт дыръёсы асьмеос адӟиськом, кызьы калык огазеяське. Озьы ик ӟечкыламе потэ „Гырон быдтон“ праздникен, кудзэ ми котьку татын вылӥ уровенен ортчытӥськом. Малпасько, вань Мари-Турек ёрос туннэ татын шуыса. Сӥзисько ваньдылы сайкыт инбам», — ӟечкыланъёссэ вераз Сергей Юрьевич.

Собере фестивалез азинтӥзы лыктэм куноос. Сцена вылын соос возьматӥзы асьсэлэсь чебер но тунсыко фольклор номеръёссэс, аспӧртэмлыко эктонъёссэс но кырӟанъёссэс. Котькуд лыктэм коллектив понна ужрад шулдыр праздниклы пӧрмиз.

Сцена сяна, шулдыръяськон мынӥз на нимысьтыз куноос понна дасям подворьеосын. Мари-Турек гурт поселениысь гуртъёс нимысьтыз котькуд лыктэм коллектив понна дасяллям шутэтскон инты. Отын соосты пумитазы, сюдӥзы, ӵошен шулдыръяськизы. Балтась удмуртъёсыз пумитазы Ондышка (Малый Карлыган) гуртын улӥсьёс. Ӝӧк шоры учкыса, паймоно вал. Татын пӧраськемъёс но, емышъёс но, выль картофка но, ӝук но... — ваньзэ вераса быдтонтэм. Котькуд куноез нимысьтыз учко, ваньмыз вань-а шуыса сюлмасько. Малпан кылдэ: бадӟым сцена вылысь артистъёсты кадь пумитало ук! Матысь ӵыжы-выжыоссэс сямен утялтӥзы. Кызьы таӵе интыысь кошкемед потоз, соин ик ӵошен шулдыръяськыса но вуттӥм.

Кылдытос но вачекуспаськон интыос

Лыктэм куноос понна ужазы на пӧртэм площадкаос. Кылдытос ужен выронъёс пӧлын нимысьтыз висъяськизы ремесло, пужыятскон но мукет. Озьы ик пӧртэм шудонъёс но ортчытэмын вал: бадӟым трактор питыранъёсты берыкъян, пуклёен карнанэн бызьылон, пуйыен бызьылон, гираос куян, куинь кузя куасэн бызьылон, пичиос понна кылдытэмын вал нимысьтыз уян бассейнын чорыган конкурс. Вань лыктэм калык шудонъёсы мылкыд карыса пыриськиз, кузьымъёслы шумпотӥз.

Ӝыт шулдыръяськон

Ӝытазе ортчиз шулдыр позыръяськон (дискотека). Татын люкаськемын вал пӧртэм улосъёсысь пичиос, егитъёс, мӧйыос но арлыдоос. Чебер пиштӥсь электротылъёс пӧлын калыклэн лыдыз тросгес но тросгес луиз. Егитъёс пӧртэм калык кырӟанъёсын эктӥзы, нокин но палэнэ ӧз кыльы. Огмылкыдо но шаплы луэменызы паймытӥзы пор егитъёс. Шулдыръяськонэз аслаз кырӟанъёсыныз азьланьтӥз поръёслэн яркыт кизилизы — Йорга Каче. Солэн ӟырдыт кырӟанъёсыз егитъёслэсь мылкыдзэс эшшо но пуромытӥзы. Соин ик котькуд адями эктӥз но, кырӟаз но.

Нимысьтыз фестивальлы сӥзем салют лэземын вал. Яркыт тылъёс инбамез пӧртэм буёлъёсын югдытӥзы. Пичиез но, егитэз но, арлыдоез но та нуналэз шулдыр мылкыдын йылпумъяз.

Таукарон

Балтась удмуртъёслэн нимынызы тау кареммес верасько вань Мари-Турек ёросын улӥсьёслы. Тӥляд шуныт сюлэмъёсты милесьтым нуналмес эшшо но бурдъятӥзы. Небыт кылъёсты но сюлмаськемды весяклы ӟеч малпанъёсын гинэ тодамы кылёзы. Карлыган лулчеберетъя юртысь ужасьёслы нимысьтыз таукарон кылъёсмес вуттӥськом «Чакара» фестивалез радъямзы но ортчытэмзы понна. Кужымдэс жалятэк, уйёстэс изьытэк дасяськемды шӧдиське, удмурт лулчеберетэз пӧртэм ласянь возьматэмды котькуд куно понна нимысьтыз шумпотон луиз. Асьтэлэн тыршонлыкеныды возьматыны быгатӥды, кызьы огъя луыса, ог-огдэ валаса туж бадӟым ужрадэз ортчытыны луэ.

Нимысьтыз туж бадӟым тау шуиськомы Ондышка гуртын улӥсьёслы сюлмысь пумитамзы понна. Тӥляд дасяськемды милемыз зэмзэ но паймытӥз: узырлэсь но узыр ӝӧк, ӵошен шулдыръяськон, сюлэмез бугыртӥсь огазе кырӟанъёс но эктонъёс.

Малпасько, азьланяз но ог-огмес валаса бускель кусыпъёсмес эшшо но юнгес каромы.

Юлия Щербакова

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

 

Без социаль челтәрләрдә:  ВКонтакте, ВКонтакте, ТикТок, Ютуб, Одноклассники, Телеграм, Яндекс.Дзен

 

Район тормышына кагылышлы иң мөһим яңалыкларыбызны Балтаси_Хезмэт телеграм каналыбызда да укыгыз.


Галерея

Оставляйте реакции

1

0

0

0

0

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза :(
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Нет комментариев

Теги: Чакара-2023