Хәтта "акцизлар"ны да ясыйлар: яңа елда ничек ялган хәмер белән агуланмаска икәнен аңлаттылар

Ялган хәмерне ничек танырга, ул  Яңа ел табынына эләкмәсен өчен ни эшләргә? Көмешкә нәрсәсе белән куркыныч? "Татар-информ «МА бу һәм башка сорауларга ТР Эчке эшләр министрлыгының Икътисади куркынычсызлык идарәсе һәм ТР Дәүләт алкоголь инспекциясе экспертлары җавап бирде.

- Дмитрий Николаевич, 2020 елда алкогольнең законсыз әйләнеше очраклары турында сөйләгез әле. Аларның саны артамы?

- Алкогольле продукциянең законсыз әйләнешен ачыклау - эчке эшләр министрлыгы эшендә төп бурычларның берсе. Кагыйдә буларак, без ТР Дәүләт алкоголь инспекциясе белән бергә эшлибез. Быел сәүдә нокталарында 20 меңнән артык тикшерү үткәрелгән. Шулай ук безнең тарафтан 300 меңгә якын автотранспортка тикшерү үткәрелде, чөнки башка төбәкләрдән еш кына эре партияләрне алып киләләр.

Бер ел эчендә без 170 мең литрдан артык алкогольле продукцияне законсыз әйләнештән тартып алдык. Сан шактый зур, узган елгы эш нәтиҗәләреннән артып китә.

Моннан тыш, без хәмер сату һәм саклау урыннарын гына түгел, ә кайдан китерелә торган урыннарны да тикшерәбез. Бардак дип әйтергә була. 170 мең литр күләмендә. Күз алдына китерәсезме, бу күләме? Һәм бу нәрсә табылган. Күп кенә фактлар буенча әле эш алып барыла, без алкогольнең законсыз әйләнеше очракларын ачыклауны дәвам итәбез.

- Нинди алкогольне ешрак ясыйлар?

- Алынган продукциянең төп күләме, элеккеге кебек үк, аракы эшләнмәләре, спирт, ике төрле билгеләнештәге продукция — әйтик, лосьоннар.

Кыйммәтле Эчемлекләр, коньяк яки виски да эләгә. Тик алар буенча барысы да гади — еш кына бу - су, буяулар һәм хуш исләндергечләр кушылган спирт.

- Татарстанга ялган хәмерне ешрак каян алып киләләр?

- Элеккеге кебек үк, ялган хәмер белән тәэмин итүнең төп каналлары Төньяк Кавказ регионыннан бара. Тагын Мәскәү һәм Түбән Новгород өлкәләре бар.

Соңгы ун елны карап карасак, Безгә ялган алкоголь барлык күрше төбәкләрдән диярлек кертелә: — Оренбург, Башкортстан, Удмуртия, Киров өлкәсе, Ульяновск һәм Самара шәһәрләреннән.

- Быел ялган хәмер белән тәэмин итүнең нинди каналлары ачыкланды? Мисаллар китерә аласыз?

- Алкоголь китерүнең зур каналын без бер ай элек кенә ачыкладык. Моңа кадәр Чаллыдан берничә партия тоткарланды.

Түбән Новгород өлкәсендә дүрт җитештерү цехын ачыклый аллдык. Алар алкогольле продукция җитештергәннәр, акциз маркалары, төрле Татарстан заводларының исемнәре язылган этикеткалар, бөкеләрен ясаганнар. Җитештерү цехлары ташландык складларда булган. Алкоголь күз чамасы белән генә ясалган. Барыннан да элек алар продукциянең сыйфаты турында онытканнар.

Барлыгы 40 мең литр ялган аракы тартып алынды. Барлык продукция юк ителде.

- Ялган алкоголь җитештерүчеләр еш кына нинди хәйләләргә бара?

- Мондый җитештерүчеләр бәя белән җәлеп итәргә омтыла, чөнки контрафакт вакытында акциз җыемнары түләнми, продукция сыйфатына тиешле контроль юк. Бу кешеләр акчаны янга калдырырга тырыша.

Эре партияләр буенча легаль рәвештә яки суррогат булуын билгеләү авыр, чөнки алар алдан ук ялган озату документларын әзерли. Кайчагында документларда үсемлек маен яки көнкүреш тауарларын алып киләләр, ә фураны ачкач, анда контрафакт ачыклана.

Моннан тыш, хәзерге заман технологияләре акциз маркасының яки этикеткасының төгәл күчермәсен ясарга мөмкинлек бирә. Беренче карашка, ялган әйберне аерып та булмый.

- Кибетләрдә суррогат табу очраклары бармы?

- Нигездә, мондый алкоголь продукциясе вак-төяк хосусый кибетләрдә ачыкланган, кагыйдә буларак аларның хәтта лицензияләре дә юк. Алкоголь анда кечкенә партияләр белән китерелә.

- Алкогольнең законсыз әйләнеше өчен нинди җәза каралган? Җаваплылыкка ничә кеше тартылган инде?

- Ел башыннан бирле барлыгы 63 җинаять ачыкланган, аларның күп өлеше алкоголь белән зур күләмдә тәэмин итү белән бәйле.

Иң зур җәза-барлык продукциянең тартып алынуы һәм юкка чыгарылуы. Моннан тыш чимал да, җиһазлар да юк ителә. Без даими тракторларның бу продукцияне юк иткәнен күрсәтеп торабыз.

Кагыйдә буларак, беренче чиратта судлар штрафлар белән генә чикләнә. 2020 ел өчен штрафлар суммасы 5 миллион сумнан артып киткән. Тик кеше ялган тауар җитештерү һәм сатуда кабат эләксә, биредә җинаять җаваплылыгы каралган. Мондый очраклар Татарстан буенча 27.

- Ялган аракы кайда ешрак эләгә?

- ТР Дәүләт алкоголь инспекциясенең контроль-инспекция бүлеге начальнигы Татьяна Хәбибуллина сүзләренә караганда, ялган хәмерне нигездә лицензиясез кибетләрдә очратырга була. Бер ел эчендә алар Татарстан кибетләрдә рөхсәттән башка хәмер сатуның 62 очрагы ачыкланган.

«Узган ел шундый 37 очрак теркәлгән. Үзегез күрәсез, „лицензиясез“ләр саны берничә тапкыр, 70% ка диярлек арткан. ГОСТка туры килми торган продукциягә килгәндә, бу ел башыннан без сыйфатсыз хәмер сатуның 35 очрагын ачыкладык. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, яраклылык срогы чыккан сыра да монда керә, нык хәмер генә түгел», — дип өстәде Татьяна Хәбибуллина.

Кагыйдә буларак, лицензиясез кибетләр, акчаны янга калдырырга омтылып, алкоголь продукциясен интернет аша яки легаль булмаган "нокталар" аша эзли. Дәүләт алкоголь инспекциясенә мондый кибетләрне ачыкларга республика халкы үзләре булыша, алар хокук бозулар турында хәбәр итә.

«Мәгълүмат безгә электрон почтага килә. Язма мөрәҗәгатьне шулай ук Татарстан хөкүмәтенең интернет-кабул итү бүлмәсе яки президентның интернет-кабул итү бүлмәсе аша да бирергә мөмкин. Кайберләре кайнар линия телефонына шалтыратып, мондый барда яки кибеттә лицензиясез генә хәмер саталар, мондый тәртипсезлекне туктатырга, нинди дә булса чаралар күрүне сорый», - дип сөйләде бүлек җитәкчесе.

Шикаять Дәүләт алкоголь инспекциясенә эләккәннән соң, кибетне лицензияләү базасында тикшерәләр. Кибетнең алкоголь сатуга рөхсәте булмаса, инспекторлар тикшерү белән чыгып китә.

Барлык хокук бозулар да камерада теркәлә, алга таба барлык документлар рәсмиләштерелә, ә алкоголь алына. Мондый очрак Яр Чаллыда булган. Җирле эшмәкәр үзенең кечкенә генә кибетен ачып, төрле шәраб ташый. Дөрес, аның хәмер сатуга рөхсәте юк иде.

"Ир аңа алкогольне сатарга була, дип саный. Әлбәттә, без аның кибетенә игътибар иттек. Тикшерүдән соң хәмерне тартып алынды, ә эшмәкәргә күтәрәлми торган штраф язылды», — дип сөйләде Татьяна Хәбибуллина.

- Көмешкә нәрсәсе белән куркыныч?

- ТР Дәүләт алкоголь инспекциясе өй шартларында эшләнгән хәмер турында да онытмаска кирәк, дип искәртә. Барыннан да күбрәк кулдан көмешкә сатыла. Нигездә, бу республиканың Яшел Үзән, Спас, Чистай районнарында бара.

Ел башыннан Татарстанда көмешкә сатуның 45 очрагы ачыкланган. Узган ел аларның саны күпкә азрак иде — 29.

"Көмешкә сату очракларын ачыклау шактый катлаулы. Беренчедән, көмешкә куучылар хәмерне тикшерелгән сатып алучыларга гына сата. Икенчедән, моның өчен контроль сатып алу үткәрергә кирәк, ә моның белән полиция шөгыльләнә. Өченчедән, самогончылар үз продукциясен сатарга курка инде, алар ешрак үзләре өчен хәмер ясый», — дип сөйләде Татьяна Хәбибуллина.

Көмешкә куу нәрсә белән куркыныч? «Татэкспертиза» лабораториясе мөдире Наилә Сәрварова көмешкә ясаучыларның барысы да кагыйдәләрне үтәми, дип сөйләде. Әйтик, сыйфатлы көмешкә ясау өчен өч тапкыр кудырырга кирәк. Әмма, практика күрсәткәнчә, кайберәүләр беренче этапта ук туктый.

Өч тапкыр кудыру ни өчен кирәк?  Көмешкә күбрәк куыла барган саен, ул чистарак була бара. Әгәр кеше кагыйдәләрне үтәми икән, аның көмешкәсендә сивуш мае, әйтик, организмга зур күләмдә зыян китерә торган ацетон кала.

«Моннан тыш, көмешкәнең нинди шартларда куылуын, нинди савытлар кулланылуын беркем дә белми - көмешкә кудыручы юамы аларны юкмы. Шуңа күрә, әгәр сезгә тормышыгыз кадерле икән, мондый сатучылардан көмешкә алырга кирәкми», — дип билгеләп үтте лаборатория мөдире.

- "Суррогат"ка ничек килеп эләкмәскә? Алкогольне кайда сатып алу яхшырак?

- Дәүләт алкоголь инспекциясе һәм Татарстан Эчке эшләр министрлыгы бары тик лицензияле кибетләрдән генә хәмер сатып алырга киңәш итә. Сатып алучы барлык документлар, шул исәптән кибет лицензиясе белән дә таныша ала.

Моннан тыш, эчемлекне сайлаганда продукциянең тышкы кыяфәтенә игътибар итәргә кирәк. Барлык этикеткалары да сакланган булырга,  җилем эзләреннән башка булырга тиеш. Шулай ук бөкесен тикшерергә һәм аның төзеклегенә, сыеклык агызмавына инанырга кирәк.

Алкогольне ЕГАИС мобиль кушымтасы аша да тикшерергә була. Моның өчен акциз маркасын Сканерлау да җитә, анда товар кайда җитештерелгән, җитештерү датасы турында урында бөтен мәгълүмат күренә.

Һәм иң мөһиме - кулдан хәмер сатып алмау.

"Уяу булырга һәм барлык реквизитларга һәм документларга игътибар итәргә кирәк. Сатып алучыларның барлык озату документларын соратып алу хокукы бар. Әгәр берәр мәгълүмат килеп чыкса, башка сәүдә челтәрләрендә фальсификат юкмы, аны вакытында тартып алырга һәм авыр нәтиҗәләрне булдырмый калу өчен, шунда ук тиешле органнарга мөрәҗәгать итәргә кирәк», — дип өстәде ТР буенча эчке эшләр министрлыгының икътисади куркынычсызлык һәм коррупциягә каршы көрәш идарәсе башлыгы Дмитрий Козлов.

Тулырак: sntat.ru